Michał Archanioł swoim imieniem głosi chwałę i moc Boga. Imię Michał znaczy Któż jak Bóg? Zarówno w tradycji żydowskiej jak i chrześcijańskiej jest pierwszym i najważniejszym spośród aniołów. W Piśmie Świętym Starego Testamentu nazywany jest księciem anielskim i wielkim księciem. W tradycji żydowskiej Archanioł Michał jest pośrednikiem pomiędzy Panem Bogiem i ludźmi. Miał wraz z Archaniołem Gabrielem miał odwiedzić Abrahama, zapowiedzieć mu przyszłe narodziny potomka a później nie pozwolić mu na złożenie ofiary z syna Izaaka. Archanioł Michał przekazuje wiadomość o schwytaniu do niewoli Lota, pomaga także podczas starań o żonę dla Izaaka. Michał miał też ukazać się Mojżeszowi na górze Horeb i razem z Archaniołem Gabrielem towarzyszyć mu na górę Synaj. Swoją mocą broni w Babilonie Żydów przed prześladowaniami Hamana.
Kult św. Michała Archanioła istniał już w starożytności chrześcijańskiej. Świadczy o tym wiele dowodów liturgicznych. Znacznie później pojawił się kult oddawany na Górze Gargano koło Siponte w południowej Italii, gdzie miał się zjawić św. Michał Archanioł. Cześć ta miała początkowo charakter lokalny, później jednak została rozszerzona na cały Kościół. Z czasem jego imię weszło do liturgii mszalnej, przy poświęceniu kadzidła i w liturgii pogrzebowej.
Św. Michał Archanioł ukazał się także za czasów papieża Grzegorza Wielkiego w Rzymie podczas procesji przebłagalnej w czasie epidemii dżumy odprawianej za zamku zwanym dotąd Zamkiem Świętego Anioła i włożył miecz do pochwy na znak, że Bóg odwróci srogi gniew od ludu rzymskiego. Odtąd dżuma ustała.
Mont Saint Michel
We francuskiej diecezji Avranches od X wieku obchodzono rocznicę ukazania się św. Michała na Mont-Saint-Michel. Działo się to około 708 roku.
Kościół rzymski czcił św. Michała zawsze w dniu 29 września. W czasie ostatniej reformy kalendarza rzymskiego, w tym dniu dołączył Kościół także do czci liturgicznej świętych archaniołów Rafała i Gabriela. Święty Michał Archanioł czczony jest jako patron Kościoła Świętego, opiekun chroniący przed wszystkimi złymi duchami, zwycięski obrońca w walce z szatanem, jego pokusami i mocami piekielnymi. Kościół Wschodni czci go także jako patrona ludzi chorych.
Wczytując się w karty Księgi Daniela dowiadujemy się o walce Michała z innym książętami w obronie prześladowanego Daniela. Autor natchniony rozwija myśl zapoczątkowaną przez proroka Zachariasza, że jednostki, społeczności i narody mają swoich duchowych opiekunów. Pierwszym spośród nich jest Michał. Oznajmię tobie, co jest napisane w Księdze Prawdy. Nikt zaś nie może mi skutecznie pomóc przeciw nim, z wyjątkiem waszego księcia, Michała (Dn 10, 21). Tak mówi prorok o wstawiennictwie i potędze Michała Archanioła. Tylko on może przeciwstawić się symbolizującej zło potędze perskiej: W owych czasach wystąpi Michał, wielki książę, który jest opiekunem dzieci twojego narodu. Wtedy nastąpi okres ucisku, jakiego nie było, odkąd narody powstały, aż do chwili obecnej. W tym czasie naród twój dostąpi zbawienia: ci wszyscy, którzy zapisani są w księdze (Dn 12,1). Michał, dzięki nadprzyrodzonej zwycięskiej mocy dla obrony Ludu Bożego, którą posiada od Boga, występuje jako opiekun ludu świętego, sprawiedliwych i świętych, tj. zapisanych w księdze życia.
W Apokalipsie św. Jana Apostoła, Michał ukazany jest jako „pogromca Smoka-Szatana” (Ap 12, 7-8): I nastąpiła walka na niebie. Michał i jego aniołowie mieli walczyć ze Smokiem. I wystąpił do walki Smok […] ale nie przemógł. Walkę tę wszczyna Smok, który ma do dyspozycji dwie bestie, z morza i lądu: bałwochwalcze mocarstwo (przemoc) i fałszywego proroka (symbol walki ideologicznej i kłamliwej propagandy). Obie bestie są narzędziami Smoka w walce z Niewiastą-Kościołem. Walka obejmuje wszystkie napaści i porażki od początku do końca świata, a przewodniczy jej Archanioł Michał.
W księdze Jozuego przedstawiany jest z wydobytym mieczem jako wódz wojsk Pana (Joz 5, 13.13). W liście św. Judy Apostoła pojawia się jako walczący z Szatanem o ciało Mojżesza (Judy 9). W Starym Testamencie Archanioł Michał jest obrońcą ludu wybranego, a w Nowym Testamencie – obrońcą Kościoła.
Sporo miejsca poświęcają Świętemu Michałowi Archaniołowi starotestamentalne księgi apokryficzne (księga Henocha, Apokalipsa Barucha, Apokalipsa Mojżesza). Jest tam przedstawiany jako Archanioł – jeden z czterech najpotężniejszych duchów, książę aniołów, obdarzony szczególnym zaufaniem Boga i kluczami do nieba. On składa ofiarę na niebieskim ołtarzu Świętego Świętych, jest aniołem sprawiedliwości i sądu, aniołem łaski i zmiłowania, aniołem miłosierdzia Bożego. On wstawia się za Izraelitami – jest ich aniołem.
We wczesnochrześcijańskim piśmiennictwie (Tertulian, Orygenes, Hermas, Didymus) uchodzi za Księcia Aniołów – Archanioła, któremu Bóg powierza zadania wymagające szczególnej siły. On wstawia się za ludźmi przed Bogiem, jest aniołem ludu chrześcijańskiego. W pierwotnym chrześcijaństwie wierzono także, że stoi on u wezgłowia umierających, kiedy toczy się ostatni bój o ich zbawienie. On towarzyszy duszom zmarłych na sąd Boży. Ze szczególna mocą walczy o duszę w chwili śmierci człowieka, potem przyprowadza ją do nieba i jako godną wiekuistej światłości przedstawia Najwyższemu. Czuwa nawet nad grobami ciał ludzkich na ziemi polecając aniołom strzeżenie ich. W przekonaniu Orygenesa Archanioł Michał zanosi do Pana Boga modlitwy wiernych i jako „praepositus paradisi” ma ważyć dusze na Sądzie Ostatecznym. Św. Grzegorz z Tours uważa Archanioła Michała za przewodnika dusz, natomiast w homiliach Hrabanusa Maurusa OSB i św. bernarda z Clairvaux święty Michał określany jest jako chorąży Chrystusa w zastępach anielskich, patron Kościoła, patron chrześcijańskiej armii a także patron poszczególnych narodów. Według Złotej legendy (Legenda aurea) autorstwa dominikanina Jakuba de Voragine Archanioł Michał z polecenia Pana Boga karze plagami Egipt, rozdziela wody Morza Czerwonego, prowadzi naród wybrany przez piaski pustyni do Ziemi Obiecanej. W dniu ostatecznym powinien na Górze Oliwnej zabić Antychrysta i dźwiękiem swej trąby wskrzeszać zmarłych.
